دانشنامه زیورآلات و سنگ‌های زینتی (حروف ب، پ، ت، ث)

 

«ب»

بادامه

هر چیزی که شبیه مغز بادام باشد، مانندِ نگین انگشتری.

بازوبند

هر چیزی که بر بازو بندند، خواه از سنگ‌های قیمتی باشد یا غیر آن. حلقه‌ایی فلزی که برای زینت به بازو بسته می‌شود. النگویی که به جای مچ بر بازو می‌بندند.

بَدَخش

نوعی «لعل» که از معادن «بدخشان»، ناحیه‌ای در شرق «افغانستان»، استخراج می‌شده است.

بدخشان

یعنی سرزمین منسوب به «بدخش» یا «بلخش» که معادن «لعل» در آن یافت می‌شود. «بدخشان» سرزمینی است در کشور«افغانستان» در قسمت شرقی آن و متصل به «ترکستان شرقی»، لعل«بدخش» یا «بدخشان» منسوب به این ناحیه است و از قدیم شهرت بسیار داشته است

بدخشانی

منسوب به «بدخشان». «یاقوت».

بدلی

ساختگی؛ تقلبی: جواهر بدلی.

بدلیجات(سنگ مصنوعی)

بدلیجات براق و چشم‌نواز بوده و برای افزودن درخشش به لوازم جانبی بسیارعالی هستند. به الماس شباهت دارند اما الماس نیستند.

 براقی/درخشش (Brilliancy)

میزان نور سفیدی که از سطح و درون یک سنگ منعکس می‌شود. عوامل زیادی روی درخشش الماس تاثیر می‌گذارند، که مهم‌ترین آ‌نها انعکاس نور است.

برس (فرچه) (Brushes)

«فرچه» یا«برس» در دو نوع سیمی و مویی وجود دارد. از نوع مویی برای پاک کردن و جمع کردن سواله‌ها از روی نت (پیشبند میز) و از فرچه سیمی برای پاک کردن لایه اسیدی روی کار استفاده می‌شود.

برنج (Brass)

«برنج»، شامل یکسری از آلیاژهای «مس» با حداکثر 40% «روی» است. رنگ «برنج» از قرمز تیره تا زرد نقره‌ایی متغیر است. رنگ آن به میزان «روی» موجود در ترکیب بستگی دارد. هرچقدر میزان «روی» آن بیشتر باشد، رنگ «برنج» روشن‌تر خواهد شد. آلیاژ «برنج» محکم‌تر از «مس» و «روی» است و شکل دادن آن راحت‌تر بوده و در برابر حرارت و خوردگی مقاوم است.

برنز (Bronze)

«برنز» یا «مفرغ»، آلیاژی است از «مس» و «قلع» که حداقل 67% «مس» دارد. از آن برای ساخت ابزارهای مختلف و مجسمه استفاده می‌شود.

برلیان

الماس تراش‌خورده، الماس خوش‌تراش، الماس شفاف. براق، درخشان، درخشنده، شفاف. نوعی تراش الماس است.

بزادی

سنگ سبز دریایی و گوهر سبز رنگ که آن را «زبرجد» و «بلور» نیز گویند. «سیلیکات بریلیوم» و «آلومینیوم»، رنگ آن آبی متمایل به سبز.

بِزر

زرین، ساخته شده از زر.

بُسَد

معرب« بُسَد». «بسذ». «وسد». «مرجان» را گویند ، آن را «حجر شجری» نیز خوانند. به «هندی» آن را «مونگا» گویند.

بُسراق

«یاقوت زرد» که در «هند» به آن «پُکهراج» و «پُکهراک» گویند. «یاقوت زرد». «زبرجد».

بَظرَه

حلقه انگشتری بدون نگین.

بَلادُر

زینت‌آلات زنان؛ زیورآلات عروس.

بلور(کریستال)

از کلمه «بریلس» یونانی گرفته شده است. «بریلس» در یونانی به معنی «زبرجد» و در حومه آن به معنی «زمرد ذبابی» بوده است و در عربی از آن معنی به «بلور امروزین» و «کریستال دُرش» نقل شده است. جوهری است سپید و شفاف. نوعی سنگ از جواهر معدنی. سفید و شفاف و سست، مانند «آبگینه»، درحالیکه «آبگینه» را شفافی از صنعت است و آن را از معدن. بهترینش صغدی و هندی بود و بیشتر از بلاد شمال و فرنگ خیزد، خاصیتش چون به آفتاب گرم شود پنبه را بسوزاند.

مهم‌ترین ماده‌ایی که «کریستال» را از شیشه متمایز می‌کند، «سرب» است. سرب یکی از مواد تشکیل دهنده کریستال به حساب می‌آید. معمولا بالاترین حد سرب در کریستال 24 درصد است که اگر جنس کریستال این مقدار سرب را دارا باشد، کیفیت آن عالی و پایین‌تر از این مقدار باشد نشان دهنده کیفیت پایین آن خواهد بود. 99 درصد ماده اولیه تشکیل دهنده بلور، شیشه است.

مهم‌ترین ماده‌ایی که کریستال را از شیشه متمایز می‌کند، سرب است.

بنفش

نوعی از جواهر کریمه.

*سنگ‌های کریمه: سنگ‌های سفارش شده در اسلام و روایات. سنگ‌هایی از قبیل یاقوت، فیروزه، عقیق، زبرجد، دُر، الماس، لؤلؤ و مرجان.

بوته‌های ذوب (Melting Bushes)

ظرفی است استوانه‌ایی شکل که به منظور ذوب طلا یا نقره از آن استفاده می‌شود. جنس آن از گرافیت و ظرفیت کوچک‌ترین آن تقریباً 50 گرم و بزرگ‌ترین آن یک کیلوگرم است.

بهرمان

یاقوت سرخ باشد.

«پ»

 پابند

زنجیر یا ابزار زینتی است که دور مچ پا بسته می‌شود. برخی از خلخال‌ها طوری طراحی شده‌اند که حلقه‌ای متصل به زنجیر دارند که این حلقه داخل انگشت پا جا می‌گیرد.

پاکی (وضوح) الماس (Diamond Clarity)

منظور از پاکی الماس، در حقیقت عدم وجود هرگونه ناخالصی‌ درونی (Inclusion) و بیرونی (سطحی) یا لکه (Blemishes) روی آن است.‌

میزان پاکی یا ناپاکی یک الماس تراش خورده را با توجه به پارامترهای زیر می‌سنجند:

1. تعداد ناپاکی‌ها
2. مکان قرار گرفتن ناپاکی‌ها
3. اندازه آن‌ها
4. نوع ناپاکی

GIA در ارزیابی پاکی «الماس» با تراش« برلیان»، 11 درجه پاکی تعریف کرده است که به عنوان یکی از شاخص‌های ارزش‌گذاری «الماس» مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• الماس بی‌عیب و نقص (فاقد ناپاکی)(Flawless Diamond)
• Flawless (FL): بدون هیچ ناخالصی سطحی (با لوپ X10 دیده نمی‌شود.)
• Internally Flawless (IF): بدون هیچ ناخالصی درونی (با لوپ X10 دیده نمی‌شود.)
• Very Very Slightly Included (VVS1, VVS2)

دارای ناخالصی‌های خرد و ریز(Minute) وقابل مشاهده برای یک گوهرشناس با لوپ X10.

• Very Slightly Included (VS1, VS2)

دارای ناخالصی‌های کوچک (Minor) یک گوهرشناس ماهر با لوپX10  می‌تواند این ناخالصی‌ها را مشاهده کند.

• Slightly Included (SI1, SI2, SI3)

دارای ناخالصی‌های قابل مشاهده (Noticeable) برای یک گوهرشناس با لوپ X10.

• Included (I1, I2, I3)

دارای ناخالصی‌های واضح (Obvious) و قابل مشاهده برای یک گوهرشناس با لوپ .X10

* لوپ X10: ذره‌بین با بزرگنمایی 10 برابر است.

پالادیوم (Palladium)

فلزی از خانواده «پلاتین» بوده و همچون آن گران‌ قیمت است. گاهی قیمت آن از «طلا» و «پلاتین» هم بیشتر است. تفاوت آن با «پلاتین» در این است که به صورت خالص یا یک فلز اصلی برای ساخت زیورآلات به کار نمی‌رود. بیشتر از آن به عنوان یک فلز فرعی برای ساخت آلیاژ «طلا» و «نقره» استفاده می‌شود. کسانی که به «طلای سفید« ساخته شده با آلیاژ «طلا» و «نیکل» حساسیت دارند می‌توانند از «طلای سفید» ساخته شده با آلیاژ «طلا» و «پالادیوم» استفاده کنند.

کسانی که به «طلای سفید» ساخته شده با آلیاژ «طلا» و« نیکل» حساسیت دارند می‌توانند از «طلای سفید» ساخته شده با آلیاژ «طلا» و «پالادیوم« استفاده کنند.

پُرزر

در صفت جامه به معنی بِزر. زربفت

پریودت (زبرجد) (Peridot)

«زبرجد» از سنگ‌های قیمتی و به مانند »زمرد»، به رنگ زرد یا سبز در طبیعت یافت می‌شود.

پشتوانه

مقدار طلا و نقره و جواهر و مانند آن که از طرف دولت یا بانک ناشر اسکناس برای اعتبار چاپ اسکناس تعیین و نگه‌داری می‌شود.

پلاتین (طلای سفید) (Platinum)

یکی از بهترین فلزاتی که می‌تواند با «طلا» ترکیب شود اما به دلیل قیمت بالای آن این کار زیاد عاقلانه به نظر نمی‌رسد. قیمت «پلاتین» از قیمت «طلا» کمی گران‌تر است. بسیاری از جواهرات و حلقه‌های ازدواج مردانه را از خود «پلاتین» می‌سازند.

قیمت «پلاتین» از قیمت «طلا» کمی گران‌تر است. بسیاری از جواهرات و حلقه‌های ازدواج مردانه را از خود «پلاتین» می‌سازند.

پنس (Tweezer)

وسیله‌ایی کاربرداری برای جواهرسازان، گوهرشناسان، و مخراج‌کاران که برای برداشت و رویت نگین‌ها در مقیاس ریز تا درشت از آن استفاده می‌‌کنند. هچنین گیره‌ایی است جهت گذاشتن جوش روی اتصال ورق و مفتول.

پولیش (صیقل) الماس (Diamond Polish)

پولیش و تقارن الماس، عناصر اصلی برش الماس هستند و تاثیر زیادی در درخشش الماس دارند.

متخصصان سنگ‌شناسی، برای مرتب کردن جلای یک الماس، یک بار دیگر سنگ را با بزرگ‌نمایی 10 برابر مورد بررسی قرار می‌دهند و به دنبال بقایای نواقصی هستند که ممکن است در برش باقی مانده باشد.

در هنگام پولیش به دلیل خطاهای انسانی ممکن است نواقصی در الماس ایجاد شود. برخلاف تقارن، بسیاری از این نقص‌ها با چشم غیر‌مسلح قابل دیدن نیستند. گوهرشناسان با بزرگ‌نمایی زیاد و زاویه خاص قادر خواهند بود برخی از این نواقص را مشاهده کنند.

رایج‌ترین نواقص پولیش عبارتند از: 

• خراش (Scratch): یک خط سفید با ظاهری شفاف روی سطح الماس.
• نیک (Nick): شکاف کوچکی در اتصال صورت یا کمربند الماس.
• سایشی (Abrasion): مجموعه‌ایی از شکاف‌های کوچک در اتصالات صورت.
• گودال (Pit): دهانه کوچک در سطح، معمولا به دلیل ریزش اجزا هنگام پولیش.
• پوست مارمولک (Lizard Skin): بافت برجسته.
• کمبرند زبر (Rough Girdle): تسمه‌ایی که بدون استفاده مانده است.
• علائم سوختگی (Burn Marks): مه‌آلودگی سفید روی سطح الماس که ناشی از درجه حرارت بالای چرخ پولیش بوده است.

پیروزه

«پیروزه» یا «فیروزه» . فیروزج . سنگ معدنی گران‌بها و آسمانی رنگ، که از برای انگشتری و زینت استفاده می‌شود .

 

«ت»

تاج

کلاه جواهرنشان که سلاطین بر سر می گذارند. افسر و آن چیزی است که برای پادشاهان با زر و جواهر سازند.

تانزانیت (Tanzanite)

از مجموعه کانی‌ها به شمار می‌آید و اولین بار در قرن بیستم در «تانزانیا» کشف شد. «تانزانیت» گوهری به رنگ آبی ارغوانی است. شرکت «تیفانی»(Tiffany & Co). بود که برای اولین بار نام این سنگ را «تانزانیت» نامگذاری کرد و در معرفی و شهرت آن نقش بسزایی داشت.

شرکت تیفانی(Tiffany & Co) بود که اولین بار نام این سنگ را تانزانیت نامگذاری کرد و در معرفی و شهرت آن نقش بسزایی داشت.

تخمه، تکمه

نگین درشت الماس و غیره.

ترازو

ترازوی زرگری به صورت رایج از دقت یک صدم گرم برخوردار است و در فروشگاه‌های طلافروشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مواردی دارای دقت یک هزارم گرم است. ترازوی طلا‌کشی با دقت یک هزارم در زمان ساخت طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تراش

جلا بخشدین و صیقل دادن سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی را تراش دادن می‌‌گویند.

تراش الماس (Diamond Cut)

امروزه بیش از 10 مدل تراش الماس وجود دارد. محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین مدل تراش الماس، فرم «گرد» آن است.

GIA تراش الماس را به 5 دسته طبقه‌بندی کرده است.

1. تراش عالی
2. تراش خیلی خوب
3. تراش خوب
4. تراش متوسط
5. تراش بد

یک دسته‌بندی دیگر برای تراش‌ها عبارت است از:

• تراش کم ‌عمق
• تراش ایده‌آل
• تراش عمیق

برای اینکه یک الماس درخشش و زیبایی خود را به خوبی منعکس کند نیاز است که آن را از نظر تناسب، تقارن و صیقل با ظرافت و هنرمندانه تراش داد.

انواع تراش‌های الماس:

• تراش اَشر(اَسچر) (Asscher Cut Diamond)

نام این تراش، از خالق آن یعنی «جوزف اَشر» (Joseph Asscher) گرفته شده است.

او به خاطر تراش الماس 3,106 قیراطی «کالینن» (Cullinan)، الماس افسانه‌ایی که در راس تاج بریتانیا قرار گرفت، شهرت یافت.

تراش «اَشر» به تراش «زمرد مربعی» هم معروف است و فرم منحصر به فردی دارد. مربعی که چهار گوشه‌اش بریده شده است. این تراش 58 وجه بلند دارد که هنگام قرار گرفتن در معرض تابش نور، باعث بوجود آمدن حالت تالار آیینه می‌شود.

 

تراش «اَشر» در مقابل نور حالت تالار آیینه ایجاد می‌کند.

 

• تراش اشکی(گلابی)/ الماس به شکل قطره اشک(Pear Cut Diamond/ Pear Shaped Diamond)

تلفیقی است از فرم «بیضی» و «مارکیز». بیشتر شبیه یک قطره اشک براق است که 58 وجه دارد.

• تراش اِمرآلد(زمردی) (Emerald Cut Diamond)

این نوع تراش همان‌طور که از نامش پیداست ابتدا مخصوص زمرد بوده است، اما به تدریج از قرن 1,500 برای تراش الماس نیز مورد استفاده قرار گرفت. نام دیگر آن تراش «پله‌ایی» است. گاهی به شکل مربع نیز برش داده می‌شود.

• تراش برلیان (برلیانت) (Brilliant Cut)

محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین نوع تراش الماس در جهان، تراش «گرد» است، که ما در ایران آن را «برلیان» می‌نامیم.

• تراش بیضی (Oval Cut Diamond)

یک الماس «بیضی شکل» هم همانند الماس «برلیان گرد»  58 وجه دارد. این الماس برای کسانی که شیفته درخشش «برلیان» و فرم خاص‌تری هستند ، انتخاب عالی‌ایی خواهد بود.

• تراش پرنسس (Princess Cut Diamond)

یکی از محبوب‌ترین تراش‌های فانتزی به شمار می‌آید. تراش« پرنسس» در واقع فرم مربعی تراش «برلیان گرد» است. فرم مخروطی شکلی دارد و چهار طرف‌ آن مورب است، که همین مورب بودن باعث افزایش درخشش سنگ می‌شود. این تراش هم 58 وجه دارد و برای جلوگیری از متلاشی شدن همیشه باید چنگک‌هایی در چهار گوشه آن وجود داشته باشد.

• تراش رادیانت (درخشنده) (Radiant Cut Diamond)

این شکل الماس به‌صورت مربع یا مستطیل بوده و تلفیقی است از شکوه طرح «زمردی» و درخشش الماس «گرد.»

این تراش اغلب با تراش «پرنسس» اشتباه گرفته می‌شود. در این نوع تراش 70 وجه وجود دارد که تاثیر و شدت انعکاس نور را به بالاترین حد ممکن می‌رساند.

تفاوت تراش «رادیانت» با «پرنسس» در تعداد وجه آن است. «رادیانت» 70 وجه و «پرنسس» 58 وجه دارد.

• تراش فنسی یا فانتزی (Fancy Cut Diamond)

تراش الماس در فرم‌های مختلف و با اشکال هندسی متفاوت. مهم‌ترین فرم تراش‌های «فانتزی» عبارتند از تراش «گلابی»، «بیضی»، «قلبی» و«بالشتی».

• تراش قلبی (Hear Cut Diamond)

یکی از سخت‌ترین و پرطرف‌دارترین نوع تراش است. این نوع الماس سمبلی از عشق است و برای رویدادهای خاص همچون روز ولنتاین مناسبت دارد. درواقع همان تراش «گلابی» یا «اشکی» است که در بالای آن شکافی ایجاد شده.

• تراش کاشن(کوسنی) (Cushion Cut Diamond)

این تراش مربعی شکل با گوشه‌‌های گرد صفحه بزرگی دارد که باعث کاهش براقی الماس می‌شود با این حال در گذشته یکی از معروف‌ترین تراش‌های الماس بوده است.

• تراش گرد (Round Cut Diamond)

الماس با تراش «گرد »که در اصطلاح به آن «برلیان» گفته می‌شود. اکثر الماس‌ها به این شکل تراش خورده‌اند که نهایت درخشندگی را در الماس بوجود می‌آورند و نزدیک به 75% الماس‌های فروخته شده را شامل می‌شوند.

الماس گرد، 58 وجه دارد که وجوه بین تاج، کمربند و خیمه تقسیم شده‌اند.

• تراش مارکیز (Marquise Cut Diamond)

از نظر ظاهری شبیه چشم یا قایق است. الماس در این نوع تراش هم 58 وجه دارد. تراش «مارکیز»، از انواع نادر تراش الماس بوده و گران‌ترین نوع تراش به حساب می‌آید. نام دیگر آن «الماس ناوِت» است که در زبان فرانسه به معنی قایق کوچک است.

پیشینه این الماس به اواسط قرن هجدهم برمی‌گردد، زمانیکه لویی پانزدهم از یک جواهرتراش فرانسوی خواست تا الماسی بسازد که به لبخند معشوقه‌اش «مادام مارکوئیز» شباهت داشته باشد.

• تراش مثلثی (Trilliant Cut Diamond)

یکی از غیرمعمول‌ترین تراش‌ها به شمار می‌آید. این طرح «مثلثی» با درخشندگی آتشین و فوق‌العاده اولین بار در آمستردام ساخته شد.

 

ترصیع

جواهر نشاندن بر چیزی .

 

تساوریت(Tsavorite)

سنگ «تساوریت» با رنگی زیبا و جذاب از رقبای جدی «زمرد» محسوب می‌شود. این گوهر به سبب شفافیت خارق‌العاده و رنگ سبز چمنی از سوی جواهرسازان و علاقه‌مندان به جواهرات بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

 

تناسب الماس (تعداد پخ‌ها، زاویه آن‌ها، اندازه و رابطه آن‌ها با یکدیگر) (Diamond Proportion)

تناسب به ما این امکان را می‌دهد که ببینیم یک الماس با اشکال گوناگون وقتی در مقابل نور قرار می‌گیرد چه واکنشی نشان می‌دهد، به این ترتیب، مطلوب‌ترین جلوه‌های بصری یک الماس را می‌توان به نمایش گذاشت.

 

تنگستن (فلزی از جنس کروم) (Tungsten)

 

«تنگستن» (ولفرام) یک عنصر شیمیایی با علامت W است. فلزی سخت، سنگین و به رنگ خاکستری روشن. در بین سایر عنصرها بالاترین درجه ذوب ( 3,422 درجه سانتی‌گراد) را دارد. مورد استفاده ویژه آن در صنایع برقی، لامپ روشنایی، لامپ اشعه X، الکترودها و سوپر آلیاژهای عصر فضا است.

درجه ذوب فلز «تنگستن»، 3,422 درجه سانتی‌گراد است.

تقارن الماس (Symmetry)

پولیش و تقارن الماس عناصر اصلی برش الماس هستند و تاثیر زیادی در درخشش الماس دارند.

تقارن الماس بیانگر ترتیب و مطابقت پخ‌ها در یک الماس تمام شده است.

برای بررسی و قضاوت تقارن یک الماس باید برخی موارد را در نظر گرفت:

• اندازه و شکل پخ‌ها
• تراز تاج و خیمه
• مقایسه کیولت با قسمت تیبل الماس

 

تلا

بمعنی ذهب که فارسیان عربی‌دان به طاء نوشته‌اند.

تلی

طلا؛ زر

توپاز (زبرجد هندی، یاقوت زرد) (Topaz)

«زبرجد» زرد مایل به سرخ را «زبرجد هندی» گویند. و این زبون‌ترین نوع زبرجد است. «توپاز» از واژه «توپازیوس» که نام جزیره‌ایی در دریای سرخ است گرفته شده و در یونانی به معنی جست‌وجو کردن است. سنگ «توپاز» بیشتر در رنگ‌های زرد و آبی موجود است.

 

تورمالین(کهربای اصل) (Tourmaline)

«تورمالین» سنگی با بلورهای شش وجهی و در رنگ‌های متنوع از صورتی تا قرمز، سیاه، آبی، سبز و زرد یافت می‌شود.

 

تیتانیوم (Titanium)

یک فلز صنعتی به رنگ سفید مایل به خاکستری. آلیاژ «طلا» و «تیتانیوم»، یکی از سخت‌ترین آلیاژهاست که در صنعت دندان‌پزشکی و پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سختی فلز «تیتانیوم» به قدری زیاد است که اگر انگشتری از آن ساخته شود به راحتی نمی‌توان آن را سایز کرد. باوجود استحکام بالا، از وزن پایینی برخوردار است به همین دلیل از آن در ساخت جواهرات استفاده می‌شود.

یکی از معایب آن، آلرژی‌زا بودن است که باعث حساسیت پوستی برای بسیاری از افراد می‌شود.

 

تیزاب سلطانی (Aqua Regia)

محلولی بسیار خورنده و دود‌زا که از ترکیب «اسید نیتریک» و «اسید هیدروکلریدریک» غلیط، با نسبت حجمی یک به سه ساخته می‌شود. چون از این محلول برای تشخیص فلزات با ارزشی همچون «طلا»، «پلاتین» و … استفاده می‌شود به آن «تیزاب سلطانی» گفته می‌شود.

«ث»

ثمین

گران.گران‌بها. پرقیمت. بیش بها. پربها. بهاور. بهائی. قیمتی. گران قیمت.

 

 

 

برای اطلاع از منابع لطفاً به بخش مقدمه مراجعه کنید.

مترجم  و گردآورنده: معصومه علی‌‌گل

وب‌سایت: WWW.MIDASANAHI.COM

به منظور حفظ آثار هر گونه کپی‌برداری، انتشار، دخل و تصرف یا اعمال تغییرات در مطالب، تصاویر، یا ویدیوهایی مرتبط با وب سایت «میداس آناهی» می‌بایست با اجازه پدیدآورنده اثر و کتباً صورت گیرد.